FOTOGRAFIE | PROJECT INFO | BOEK en PRINTS | BEGIN
ONTSTAAN
Land en Sporen is voortgekomen uit de eerdere serie Oorlogsbeton. Dit strekte zich nog uit tot geheel Nederland en soms België. Wat me er in boeide was het contrast tussen de betonwerken die als fremdkörper in het land liggen. De fotografie bestond vooral uit een vorm van registratie in (contrastrijke) zwart wit beelden.
Wat gebeurt er als je vaak over dezelfde paden wandelt? Zie je dan nog alles als nieuw of gaan juist dan sommige zaken een bijzondere aandacht vragen?
Ongetwijfeld ook door de wens om mijn fotografie te ontwikkelen en de vraag over landschap (-fotografie) ontstond de wens een verhaal over het landschap te vertellen. Of beter: het verhaal van het landschap te laten zien. Dat ons eigen verhaal is.
De duinen van Kennemerland is een prachtig natuurgebied, maar er bevinden zich ook vele bunkers en overblijfselen daarvan. Met deze verdedigingswerken is dit gebied voorzien van gruwelijke gebeurtenissen; bombardementen en er zijn vele mensen gefusilleerd. De bunkers vertellen een donkere geschiedenis.
Wat me hierin boeit is de tegenstelling tussen de schoonheid van dit land en de verborgen geschiedenis die daar ligt.
Het is mijn doel geweest betekenis te geven aan deze verschijnselen die een merkwaardig contrast vormen en zich in mijn directe leefomgeving bevinden.
De overblijfselen van bunkers werden een metafoor voor wie wij zijn, hoe wij met land omgaan.
FOTOGRAFIE
Dit ging verder dan het op een bepaalde wijze fotografisch vastleggen van in de oorlog gebouwde betonwerken. Het ging me niet om oorlogsverhalen en ik ontdekte dat ik steeds meer geboeid werd door hoe het land is ontstaan en het gebruik van het land en de strijd die voortkomt uit het land willen bezitten. Fotografisch gezien werd het daarmee onderdeel van mijn eerder in Schotland ontstane vragen over wat een landschap eigenlijk is en hoe ik dit wil fotograferen. (zo gaat het vaker, je denkt iets geheel anders te doen, maar je komt altijd weer uit bij dezelfde belangrijke vragen). Een landschap bestaat niet zonder verhalen en dat maakt de nabije regio waar ik woon des te meer bijzonder. Ook omdat deze verhalen direct aansluiten op onze recente geschiedenis en conflicten.
Dit bleek tevens een treffende basis om deze fenomenen (landschap en land bezitten) verder te onderzoeken als onderdeel van een fotografisch drieluik waar ik aan werk.* Twee pijlers: een bijzonder land en geschiedenis in mijn eigen regio en een fundamenteel verhaal over ons gedrag dat, zo is mijn veronderstelling, is voortgekomen uit veranderingen als gevolg van de neolithische revolutie.
Dat lijkt misschien ver gezocht. Maar de jager – verzamelaar die zich aanpast aan de natuur, veranderde naar een gedrag van het aanpassen van het land. Veel van deze veranderingen vormen de basis van het ontstaan van bezit en heel veel conflicten. Over land, over identiteit, over hechten, over delen, over in- en uitsluiten.
* deel 2 zal gaan over het grensgebied Italie en Oostenrijk, deel 3 staat nog open.
HERINNERING
Vele bunkers met hun betonnen verschijning vormen voor mij een merkwaardig en ongemakkelijk contrast. Ze verstoren onze verwachting van een harmonische en rustgevende natuur. Ik denk dat ik daarin meer geboeid werd door het bizarre werk om honderden bunkers te gaan bouwen, dan oorlogsvragen als wie goed was of wie fout. Hier ontstaat een vreemde mix van actuele ervaring en herinnering en inbeelding. Deze serie is dan ook geen letterlijk oorlogsverhaal maar stelt vragen over hoe we ons tot het land verhouden. Is er nog iets merkbaar van de gruwelijkheden die zich hier hebben afgespeeld? Resulterend in ‘these very questions’:
Kan de aarde herinneren?
Kunnen deze duinen op de een of andere wijze getuigen?
Er zijn fysieke sporen, maar zijn er ook geestelijke sporen? Deze zijn ongrijpbaar…
Kan fotografie de kijker uitdagen om verder te gaan dan de fysieke elementen in de beelden?
Letterlijke sporen zullen zijn weggespoeld, maar bestaat er zoiets als geestelijke of spirituele sporen? Fysieke sporen worden in deze omgeving behalve door de mens ook door de natuur gewist**. Maar waar komt het unheimliche vandaan dat je hier nog steeds kunt ervaren? Het belang van metaforen en mythes is voor dat wat ongrijpbaar is.
Vrijwel de meeste wandelaars gaan achteloos en pratend voorbij aan de vele resten als gevolg van waanzinnige ideologieën die vaak zichtbaar langs de paden liggen. Het is dan ook veiliger op de paden te blijven.
Een aantrekkelijk gedachte experiment: hoe ziet de wereld er uit zonder ons? De resten van menselijke aanwezigheid, een toekomstige archeologie. De mens is om wat voor oorzaak dan ook verdwenen en dit is het laatst zichtbare voordat de natuur het geheel overneemt. Een hoopvol beeld ook – misschien zal er een nieuw leven uit ontstaan, een nieuwe poging uit een andere vorm van intelligentie.
** dit in tegenstelling tot de Italiaans / Oostenrijkse grens waar deel 2 van dit project zich zal afspelen. De ingrepen in het rotsige land hebben daar diepere fysieke veranderingen tot gevolg gehad en zijn nog altijd duidelijk zichtbaar.